Patent duktus arteriozus doğuştan bir kalp hastalığıdır. Normalde arasında geçiş olmaması gereken akciğer damarı ile aort damarı arasında kan geçişi olması durumudur.
Patent duktus arteriozus doğuştan olan kalp hastalıklarının %5-10'unu oluşturmaktadır. Kadın cinsiyette 2 kat daha fazladır.
Bu hastalık ömür boyu hastada bir şikayet oluşturmadan seyredebileceği gibi, doğum sonrası kısa süre içinde kalp yetmezliği bulguları ile de sonuçlanabilir.
Küçük ve özellikle de şikayet ve bulgu oluşturmayanpatent duktus arteriosos hastaları tedavi edilmeden yani kapatılmadan izlenebilirken, kalp yetmezliği yapan, ve şant oranı >1,5 olan PDA'lar ise tedavi edilmeli yani kapatılmalıdır.
Dikkat edilirse yukarıdaki cümlede ŞANT olayından bahsettik ve tedavi kararı verilmesini sağlayan esas faktör ŞANT olayıdır.
Peki şant ne demektir?
Şant, 2 damar arasında normalde kan geçişi yokken, bir sorun nedeniyle kan akışı olmasıdır.
Normalde anne karnında iken bebekte akciğer çalışmadığı için akciğer damarında bulunan kan akciğere ulaşamaz ve hemen DUKTUS ARTERİOZUS denen damardan kan aort damarına geçer. Doğum sonrası bebek, ilk ağlama ile birlikte nefes alır ve akciğerleri açılır, böylece akciğer çalışmaya başlar ve akciğere hem hava girmeye başlar hem de kan akışı başlar. Böylece akciğer damarı (PULMONER ARTER) na gelen kan artık DUKTUS ARTERİOSUZ açıklığından aorta damarına geçmez ve direkt akciğere gider. Böylece DUKTUS açıklığı işe yaramaz hale gelir ve doğumdan birkaç hafta içinde tamamen kapanır.
İşte bu kapanma olmaz ise bu duruma PATENT DUKTUS ARTERİOSUZ (PDA) denir.
Duktus arteriosus, denen açıklık, bebeğin anne kardındaki dönemde sol pulmoner damarın başlangıcı ile inen aortayı birbirine bağlayan damarsal bir kanaldır. Bu kanal, anne karnındaki bebekte açıklığı önemlidir, bebeğin yaşayabilmesi için açık olmak zorundadır. Çünkü bebeğin organlarının beslenmesi %60-65'i bu yolla sağlanır. Eğer anne karnında bu açıklık kapanırsa kalp yetmezliğine neden olur ve bebek ölür. Plasentadan salınan prostaglandinler (PGE2, PGI2), endotel hücrelerinden salınan nitrik oksit (NO) ve bebek kanındaki oksijen miktarı anne karnında bebekteki bu açıklığın devamını sağlar. Doğumla birlikte bebeğin akciğerleri içine hava girer ve genişler, ve kanda oksijen miktarı artar. Pleasenta da olmadığı için artık bu açıklığı sağlayacak enzimler salınmaz ve bu açıklık kapanır. Doğum sonrası 12-18. saatlerde duktus arteriosus denen bu açıklık fonksiyonel olarak kapanır. Kalıcı bir yapı (ligamentum arteriosum) halini alması ise 2-3 haftayı bulur. Prematüre doğanlarda ise duktal dokulardaki gelişim geriliğine bağlı olarak bu süre uzar. Zamanında doğan bebeklerde 3 ay, prematürelerde ise 1 yıl geçmesine rağmen kapanmaması hastalıktır ve patent duktus arteriozus (PDA) olarak tanımlanır.
Bu durumda olan kişilerin bazen hayat boyu hiç şikayeti olmaz ve herhangi bir nedenle doktorda muayene gidince doktor kalpte ÜFÜRÜM duyar ve bu durum araştırılır. Bazen ise çocukluk döneminde NEFES DARLIĞI ve ÇARPINTI şikayetleri olur.
PDA'ların kapatılmasında damardan girilerek yapılan kateter işlemleri yapılması ilk tercih olarak düşünülmeli, bu yolla tedavi edilemezse ameliyat edilmelidir.
PATENT DUKTUS ARTERİOSUZ ÇEŞİTLERİ
İçinden geçen ŞANT kanının oranı ve HASTADAKİ belirti/bulgulara göre PDA'lar dört gruba ayrılabilir:
Şant oranını anlamak için önce Qp ve Qs 'in ne demek olduğunu anlayalım:
Qp: Akciğere giden kanın miktarı
Qs: Akciğer harici tüm vücuda giden kanın miktarı
Normalde akciğere giden kan ile, akciğer dışı diğer vücuda giden kanın oranı eşittir. Yani Qp=Qs 'dir.
1) Sessiz PDA: Qp/Qs<1,5'tir, hastada muayene bulgusu yoktur ve hastalar şikayetsizdir.
2) Küçük PDA: Qp/Qs<1,5'tir, hastada üfürüm duyulur ve hastalar genellikle şikayetsizdir, ekokardiyografi, tomografi gibi tetkikler esnasında tesadüf olarak saptanırlar.
3) Orta PDA: Qp/Qs: 1,5-2,2 arasındadır, hastalar çocukluk çağında genellikle şikayetsizdir. 30 yaşından sonra kalp yetmezliği belirti ve bulguları ile doktora başvurular.
4) Geniş PDA: Qp/Qs>2,2'dir, kısa zamanda kalp yetmezliği belirti ve bulguları, hastada sıklıkla solunum yolu enfeksiyon atakları ile başvurular. Ölümcül seyredebilir. Bu dönemi atlatanlarda ilerleyen yaşlarda morarma yani siyanoz ile karakterize Eisenmenger sendromu gelişir.
TANI VE TEŞHİS NASIL KONULUR?
En kolay ve sıklıkla kullanılan yöntem EKOKARDİYOGRAFİ'dir. Daha da ayrıntılı olarak bilgisayarlı tomografi veya EMAR yapılır.
TEDAVİ
İlk seçenek anjiografi laboratuarında kateter ile yalnızca kasıktan bir iğne ile kapatmaktır. Eğer bu işlem yapılamaz ise veya damar yapısı kötü ise ameliyat ile damar açıklığı kapatılır.