YÜRÜME İLE ARTAN, DİNLENİNCE AZALAN BACAK BALDIR AĞRISININ (İNTERMİTTAN KLADİKASYON) AMELİYATSIZ TEDAVİSİ
Tedavinin amaçları bacakta yürüme ve hareket ile olan baldır ağrısını gidermek, egzersiz performansını ve günlük fonksiyonel yetenekleri artırmaktır. Egzersiz ve\veya ilaç tedavisinin başarısız olduğu durumlarda bir sonraki basamağa geçilmeli ve revaskülarizasyon yani ameliyat veya kateterle damar açma düşünülmelidir. Bununla birlikte bacağın kasıktaki damarının tıkanmasından şüphelenilen hastalarda başlangıçta yoğun ilaç tedavisi başlanmadan; doğrudan damar açma düşünmelidir.
EGZERSİZ REHABİLİTASYON
Kladikasyonlu hastalarda kontrollü egzersiz programlarının klinik faydalarını destekleyen sağlam veriler bulunmaktadır. En iyi sonuçlara ulaşmak için kontrollü ve planlı egzersiz gereklidir. Egzersiz programları haftada üç kez olacak seanslar halinde düzenlenmelidir. 30 dakikayla başlanmalı ve daha sonra seans başına yaklaşık 1 saatte çıkarılmalıdır. Egzersiz seansı sırasında treadmill yani yürüme bandında egzersizi 3-5 dakika içinde baldır ağrısını başlatan belirli hız ve derecede uygulanır. Baldır ağrısı orta seviyeye geldiğinde hasta yürümeyi bırakmalıdır, ( hasta daha erken bırakırsa başarı azalır ). Daha sonra baldır ağrısı geçene kadar hasta dinlendirilir. İstirahattan sonra hasta orta dereceli kladikasyon yani baldır ağrısı olana kadar yeniden yürütülür. Bu dinlenme egzersizi siklusları programın başında en az 35 dakika olmalıdır ve hasta rahatladıkça 50 dakikaya artırılmalıdır. Takip eden seanslarda eğer hasta başlangıç modunda orta dereceli baldır ağrısı olmadan 10 dakika veya daha fazla yürüyebilirse treadmillin yani yürüme bandının hızı ve derecesi artırılır.
Programın bir diğer hedefi de, hastanın yürüme hızını ortalama damar tıkanıklığı yürüme hızı olan 2.4-3.2 km/saat'ten normal hız olan 4.8 km/saat'e çıkarmaktadır. Birçok hastanın egzersiz için yasakları bulunur (Örneğin: ciddi koroner damar hastalığı, kas iskelet sistemi veya nörolojik hastalıklar, yani bu hastalıklar varsa egzersiz rehabilitasyonu yapılmaz). Bir egzersiz programı için yasak hastalarların sıklığı %9-34 arasında değişir. Ülkemizde egzersiz rehabilitasyondaki en önemli kısıtlama hastaları sevk edebilecek kuruluşların yetersiz olmasıdır.
1. Periferik arter hastalıklı tüm hastalar için başlangıç tedavisinde kontrollü egzersiz programları tedavinin bir parçası haline getirilmelidir. 2. En etkili programlar kladikasyon oluşturabilecek treadmill veya yoğun yürüyüş programlarıdır. Kladikasyonları egzersizlerin takip ettiği 30-60 dakikalık seanslar olmalıdır. Egzersiz seansları haftada 3 kez 3ay boyunca yapılmalıdır. SİLOSTAZOL ( PLETAL TABLET 50 VE 100 MG ) Silostazol, damar genişletici, damarda yağ birikimini azaltan ve damar içinde pıhtı oluşumunu azaltan bir ilaçtır. Bu ilaç kladikasyon tedavisinde faydalı ilaç olarak en iyi delillere sahiptir. Silostazol tedavisi aynı zamanda yaşam kalitesi ölçümlerinde de genel bir iyileşme sağlamıştır. Silostazolü pendoksifilin ile karşılaştıran bir çalışmada silostazol daha etkili bulunmuştur. Baş ağrısı, ishal ve çarpıntı yan etkileridir. Kalp yetmezliği olan hastalara verilmemesi önerilmektedir fakat literatürde şu ana dek silostazol kullanılması ile kalp yetersizliğinin tetiklediğini gösteren bir veri bulunmamaktadır. NAFTİDROFURİL ( DUSODRİL KAPSÜL 50 MG )
Naftidrofuril 20 yıldan uzun süredir bazı Avrupa ülkelerinde intermittan kladikasyon tedavisinde kullanılmakta olan bir ilaçtır. Kas metabolizmasını iyileştirir, eritrosit ve tromsosit agregasyonunu azaltır.
KLADİKASYON TEDAVİSİNDE YARDIMCI İLAÇLAR Bacak damar tıkanıklığı olan hastaların bacaklarındaki kaslarında metabolik anormallikler gelişir. Bu yüzden kladikasyon sadece basit bir şekilde azalmış kan akımının bir sonucu değildir ve iskelet kası metabolizmasındaki değişiklikler de hastalığın mekanizmasının bir parçasıdır.
KAN YAĞLARINI DÜŞÜREN İLAÇLAR ( STATİN GRUBU İLAÇLAR : LİPİTOR , ATOR , TARDEN , KOLESTOR , SAPHİRE , LESCOL , LOVAKOR , PRAVACHOL , ZOCOR , ZOVATİN , LİPOVAS , SİMVAKOL , CRESTOR..VB)
Bacak damarları tıkalı hastaların ateroskleroza bağlı olarak damar hücreleri ve metabolik anormallikleri vardır ve bunlar statin yani kan yağlarını azaltan ilaçlar ile iyileştirilebilir. Statinlerin egzersiz performansı üzerine olan etkilerini değerlendiren çalışmalar bulunmaktadır. PENTOKSİFİLİN ( PENTOX , TRENTAL , TRENTİLİN , VASOPLAN ) Pentoksifilin fibrinojen düzeylerini düşürür, kan hücrelerinin esnekliğini artırır ve bu sayede kanı sulandırır.
PIHTILAŞMAYI ÖNLEYEN İLAÇLAR Asetil salisilik asit ( ASPİRİN , ECOPİRİN , CORASPİN ...VB ) ve klopidogrel ( PLAVİX , KARUM ...VB ) iyi ortaya koyulmuş etkinlikleri ile bacak damar tıkanıklığı hastalığında hastaların kardiyovasküler olay riskini azaltmak için uzun süreli tedavide önemlidirler. Önekleri sempatik sinir sistemini bloke eden ilaçlar (alfa blokerler), doğrudan etkili ilaçlar (papaverin), beta2-adrenedjik agonistler (nilidrin), kalsiyum kanal blokerleri (nifedipin) ve ACE-inhibitörleridir. Randomize kontrollü çalışmalarda bu ilaçların klinik etkinliği gösterilmemiştir. Vazodilatörlerin neden etkili olamadıklarına yönelik birkaç teorik neden vardır. Bunlardan biri vazodilatör ilaçların normal pefüze olan damarları da genişleterek kanın tıkanıklık olan damarlardan çalınmasına ve bu damarların beslediği kaslardan uzaklaşmasına neden olmasıdır. PROTAGLANDİNLER
Çeşitli çalışmalarda prostaglandinler kritik bacak iskemesinde ve bacak kurtarmak için yara iyileşmesinde orta dereceli başarıyla kullanılmıştır. DEFİBROTİD Defibrotid antitromboik ve hemoreolojik özellikleri olan polideoksiribonükleotid bir ilaçtır.