ONLİNE SAĞLIK DANIŞMANLIĞI, MUAYENE VE TELE-TIP
Çin’de ortaya çıkan yeni Koronavirüs hastalığı (COVID-19), dünya geneline yayılmış ve birçok insanın enfekte olmasına veya hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Bu hastalığın yayılımı damlacık veya yüz-yüze temas yoluyla olduğu için doktorlar ve sağlık çalışanları ve ayrıca hastalar arasında çapraz enfeksiyon ile hastalığın bulaşma riski yüksektir. Son dönemde teknolojinin ilerlemesi ile ortaya çıkan online sağlık danışmanlığı, muayene ve tele-tıp uygulamaları, hastalıkların teşhisi, tedavisi, takibi ve önlenmesi gibi birçok konuda uzaktan erişim olanağı sağlar.
Online sağlık danışmanlığı ve Tele-tıp, hasta ve hasta olmayan kişilerin sağlığının iyileştirilmesi amacıyla kişisel bakımı, konsültasyon, eğitim ve toplumun bilinçlendirilmesi için sağlık bilgi teknolojisi ve telekomünikasyon sistemlerinin kullanıldığı, tele-tıp uygulamalarıdır. Avantajları, hızlı olarak elde edilen hasta verilerinin uzaktan kontrol edilebilmesi ve kayıt altına alınması, birçok kişiyle eş zamanlı görüşülebilmesi, uzun vadede maliyetin ve sağlık hizmetlerinde eşitsizliklerin azaltılmasıdır. Bununla birlikte, uzaktan yapılan bu uygulamalar sırasında fiziksel muayene yapılamaması, elde edilen bilgi kalitesinin düşük olabilmesi, veri güvenliği ile ilgili sorunların oluşabilmesi, bazı yasal sorunların meydana gelebilmesi, sistemin kurulmasının maliyetli olabilmesi ve internet erişimindeki problemler gibi dezavantajları mevcuttur.
NEDEN ONLİNE SAĞLIK DANIŞMANLIĞI?
Daha önce de kullanılan bu sistem son zamanlarda korona virüs salgını nedeniyle, insanların evde kalma zorunluluğu ve ulaşım kısıtlamaları sonucu tekrar gündeme geldi. Çin’in Vuhan şehrinde 2019 yılının sonunda yeni bir korona virüsü ortaya çıktı. Virüsün dünya genelinde yayılması sonucunda Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2020 yılı Şubat ayında bu durumun pandemi olduğunu açıkladı ve hastalığı yeni Koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19) olarak adlandırdı. Hastalığın yayılımı direkt kontaminasyon yani virüsün bulunduğu yere dokunma ve dokunduktan sonra eli ağza, buruna veya göze götürme , virüsü taşıyan bir kimsenin (hasta olsun veya olmasın) öksürme ve hapşırma ile damlacık saçılması ve yüz-yüze temas yollarıyla olmaktadır.
Çapraz enfeksiyon, virüslerin, mantarların, parazitlerin veya herhangi bir bakterinin kişiden kişiye veya cansız nesneden kişiye geçmesi sonucu meydana gelen hastalıklardır. Tıp hekimliği işlemleri, hastalar ve çalışanlar arasındaki çapraz enfeksiyon riskinin yüksek olduğu uygulamalardır.
COVID-19’un hızlı yayılması sonucunda sağlık çalışanlarının hastalığa yakalanma durumları çok sıktır yani çapraz enfeksiyon riski açısından çok ciddi potansiyele sahiptirler.
Özellikle aerosol (yani virüsün havada bulunması) oluşumuna neden olan işlemler sırasında sağlık çalışanlarının, hastalara çok yakın konumda çalışması, çapraz enfeksiyon riskini arttırmaktadır. Bu nedenle, bilhassa pandemi yani salgın döneminde enfeksiyon kontrol önlemleri arttırılmalıdır.
COVID-19’dan etkilenen ülkelerde etkili ve sıkı enfeksiyon kontrol protokolleri acilen hayata geçirilmelidir.
COVID-19’a karşı alınması gereken önlemler arasında; tüm hekimlerinin pandemi ile ilgili bilgi düzeylerinin arttırılması, ön kontrol için triaj uygulamalarının yapılarak hastalık riski açısından detaylı anamnez (yani hasta veya hasta yakınından elde edilen bilgi ) alınması, hasta kliniğe girmeden ateşinin ölçülmesi, tüm işlemlerin kayıt altına alınması, şüphelenilen hastanın hastaneye sevk edilmesi, enfekte veya enfeksiyon riski olan hastalar için izolasyon odaları düzenlenmesi, özellikle el hijyeni olmak üzere genel hijyen kurallarına uyulması, koruyucu ekipman giyilmesi, fiziki muayenenin yeterli miktarda ama en aza indirilerek yapılması, kliniklerin havalandırılmasının iyi yapılması, ortam yüzeylerinin sık sık dezenfekte edilmesi ve tabiki hem hastaların hem de çalışanların bu süreçte psikolojik destek alması sayılabilir.
Pandemi döneminde yüz-yüze teması azaltmak için hastaların hastaneye başvurması gereken durumları minimum düzeye indirecek önlemler alınmalıdır. Bu amaçla son yıllarda kullanımı giderek artan tele-sağlık, tele-tıp doktorluğu ve sağlık danışmanlığı gibi çevrim içi uygulamalarından yararlanılabilir.
Aşağıdaki resimdeki bilgisayar üzerinde daha önce bu konuda yazdığım uluslararası makale görülmektedir. Makaleye tam metin olarak ulaşmak için lütfen TIKLAYINIZ.
Tele-sağlık
Son yıllarda teknolojinin hızla gelişmesi, hasta bilgilerinin saniyeler içinde elde edilerek kolayca paylaşılmasına olanak tanımıştır. Tele-sağlık, sağlık hizmetlerinin sunulması ve uzak mesafelerde sağlık hizmetlerinin paylaşılmasıdır. "Tele" ön eki, Yunanca "uzaktan" anlamındadır. Tele-sağlık, teşhis, tedavi, hastalığın izlenmesi ve önlenmesi, sağlık hizmeti sağlayıcıları ve tüketicilerinin sürekli eğitimi ve araştırma-değerlendirme gibi tüm tıbbi faaliyetleri kapsamaktadır. Tele-sağlığın avantajları arasında hızlı şekilde çok sayıda talebe karşılık vermek, sağlık çalışanlarının karşılaştığı yoğun başvuruyu azaltmak, sağlık kuruluşlarının hasar gördüğü veya yetersiz kaldığı durumlarda klinik hizmetlere yardımcı olmak, bulaşıcı hastalıkların riskini azaltmak sayılabilir. Bununla birlikte, bazı fiziksel muayenelerin uzaktan gerçekleştirilememesi, her koşulda sisteme ulaşılamaması (internet bağlantı problemleri vb.) ve maliyetinin yüksek olabilmesi gibi sınırlılıkları da mevcuttur.
Tele-tıp
Tele-tıp terimi, hasta ve doktorun bizzat görüşmesi yerine elektronik haberleşme teknolojileri kullanılarak sunulan sağlık hizmetlerini ifade eder. İlk zamanlar sadece telefon yoluyla yapılan tele-tıp uygulamaları, teknolojinin gelişmesi ile daha etkili kullanılmaya başlanmıştır. Tele-tıp uygulamaları, gerçek zamanlı danışma (sesli veya görüntülü görüşme) ve kaydet-değerlendir şeklinde iki farklı yolla yapılabilir. Ülkemizde, T.C. Sağlık Bakanlığı’nın geliştirdiği tele-tıp sistemi, radyoloji görüntülerine internet üzerinden ulaşılabilmesine, görüntülerin raporlanabilmesine, hekimler arası hasta danışmaya, görüntülerin kalitesinin değerlendirilmesine ve hastaların sistem üzerinden görüntülere ulaşmasına olanak sağlamaktadır.
• Tele-konsültasyon, hasta ve sağlık personelinin uzmana uzaktan danışması ve tedavi önerisi almasıdır.
• Tele-eğitim, mesleki gelişimin uzaktan devam etmesidir.
• Tele-uygulama, sağlık çalışanlarının uzaktan uygulamalı eğitimi almasıdır.
• Tele-monitörizasyon, hastaların hayati bulguların ve/veya biyokimyasal değişkenlerinin düzenli olarak uzaktan izlenmesidir.
• Tele-destek, izole alanlarda, uzak yerlerde, doğal afetlerden veya silahlı çatışmalardan etkilenen bölgelerde bulunan uzak sağlık tesislerinin desteklenmesidir.
• Tele-yönetim, idari işler için (randevu planlama gibi) iletişim teknolojisinin uzaktan kullanımıdır.
• Hasta tıbbi bilgilerine erişim, hastanın hem klinik gereksinimleri hem de bilgilendirilmesi amacıyla statik veya interaktif uygulamaların bulunduğu internet sitelerine erişimine olanak sağlar.
Tele-konsültasyon
Günümüze kadar hazırlanan programlar genellikle tele-konsültasyon üzerine yoğunlaşmış olup hasta ve hekimin iletişiminin kurulduğu uygulamalar daha azdır. Tele-konsültasyon, tıp hekimliği alanlarında hastalara uzaktan danışma olanağı sağlar.
Yeterli hizmeti ve hasta verilerinin alışverişi ile ilgili güvenliği sağlamak için, donanımlı bir teknolojik altyapı sisteminin kurulması çok önemlidir. Kurulan bu sistemler, hastalar tarafından yüklenen her türlü kayıtları veri gizliliği ve güvenliği ilkesine göre korumalıdır. Bu kural, tele-sağlık uygulamasının başarısındaki en önemli faktörlerden biridir. Hasta verilerinin gizliliği ile ilgili yasal ve etik konulardaki netlik küresel düzeyde oluşturulmalıdır. Yönlendiren taraf, görüntü almak için aydınlatılmış onam almayı sağlamalı ve hastalara görüntülerin nasıl kullanılacağını tam olarak açıklamak için zaman ayırmalıdır. Ayrıca tele-sağlık sistemleri, hekimlerin kimlik bilgilerini doğrulayan (elektronik imza gibi kişinin kendisine ait şifre ile sisteme giriş yapılması gereken) lisanslı sistemler olmalıdır, böylece hekim olmayan kullanıcıların hastaları yanlış yönlendirmesi engellenmelidir.
Tele-sağlık sistemlerinde kullanılan teknolojiler, veri, görüntü ve ses iletimini desteklemek için uygun internet ağı gerektirir. Bu internet erişim ağına ulaşmak kırsalda yaşayanlar, ekonomik seviyesi düşük olanlar, yaşlı ve engelli bireyler için güç olabilir. Aynı şekilde tele-sağlık hizmetinin kullanımı konusunda eğitim verilmesi de bu kişiler açısından zor olabilmektedir.
COVID-19 ve Sağlık Danışmanlığı
COVID-19 pandemisi sırasında, sağlık danışmanlığı ve tele-tıp uygulamaları öne çıkmaktadır. Virüs yayılımının engellenebilmesi amacıyla, insanların bir araya gelmesinin en aza indirilmesi gereken bu dönemde, uzaktan sağlık sunumunun önemi artmaktadır. Özellikle yaşı ileri olan ve/veya kronik hastalığı olan bireyler için hastanelere ulaşım, kalabalık bekleme salonlarında zaman geçirmek, riskli kabul edilmektedir. Uzaktan iletişim kurulmasına olanak tanıyan tele-tıp hekimliği uygulamaları sayesinde, enfeksiyonun hastalar, sağlık çalışanları ve diğer insanlar arasındaki çapraz-enfeksiyon riski azaltılabilir. Bu noktada, piyasada sadece birkaç tele-tıp sisteminin bulunması kısıtlılık yaratmaktadır. Alternatif bir pratik çözüm olarak, hastaların da aşina olduğu sosyal medya uygulamaları hem masa üstü, hem tablet hem de mobil telefonlardaki anlık mesajlaşma uygulamaları kullanılmaktadır. Kısa mesaj, fotoğraf ve videoların kullanılabildiği mobil uygulamalar, anlık iletişim ve hızlı kararlar için faydalı olabilir. Aynı zamanda bu uygulamalar hastaların sağlık kuruluşlarına başvurmasının ve hastanelerde yoğunluk oluşturmalarının da önüne geçebildiği için, enfeksiyonun toplumdaki yayılım riskini önemli düzeyde azaltmaktadır.