Mezenterik demek barsağı besleyen kan damarları sistemidir. Bu system hem arter yani atar damar hem de toplar damardan oluşmaktadır. Atardamar tıkanmasına bağlı barsak beslenme eksikliği ve zamanla barsak gangrene gelişmesine MEZENTERİK ARTER TROMBOZU, barsak kanlarını alan toplar damarın tıkanmasına ise MEZENTERİK VEN TROMBOZU denir.
Mezenterik ven trombozu (MVT), şikayeti hiç olmayan hastalardan yaşamı tehdit eden hastalara kadar değişen görünümde bir toplar damar tıkanma hastalığıdır.
Mezenterik ven trombozu ilk kez Elliot tarafından barsak gangreninin bir sebebi olarak tanımlanmıştır. Barsak gangrene yapan mezenterik arter tıkanmasından daha farklı bir hastalıktır. Mezenterik damar tıkanmalarının %5-15’i mezenterik ven trombozuna bağlıdır. Eskiden tanısı konulamayıp hasta öldükten sonar otopside anlaşılan bu hastalık artık günümüzde modern görüntüleme tetkikleriyle teşhis edilebilmektedir.
ÖNCELİKLE MEZENTERİK DAMARLARIN NASIL OLDUĞUNA BAKALIM:
Mezenterik ven (toplar damar) sistemi; resimde de görüldüğü gibi ince ve kalın barsaklardan gelen kan, karnın yukarısında dalaktan gelen kanı da alarak, karaciğere giden VENA PORTA toplar damarını oluşturur. Resimde görülen A harfi VENA PORTA yı, B harfi DALAK TOPLAR DAMARI, C harfi İNFERİOR MEZENTERİK VENi, D ise SUPERİOR MEZENTERİK VENi göstermektedir. D, daha çok kalın barsak sağ tarafını ve ince barsak kanını toplarken, C ise kalın barsağın sol tarafının kanını toplar.
MEZENTERİK VEN TIKANIKLIĞININ NEDENLERİ
MVT oluşma nedenlerine göre primer veya sekonder olarak sınıflandırılır.
Eğer damar tıkanıklığının nedeni bilinmiyorsa PRİMER denir, belirli bir nedeni varsa SEKONDER denir.
Günümüzde mezenterik ven tıkanıklığının %75’inde neden bulunabilmektedir. Bu nedenler arasında:
- Kan pıhtılaşmasını artıran nedenler
- Kan hastalıkları
- Karın içi yapışıklıklar ve iltihaplar
- Ameliyat sonrası durumlar
Protein C ve S eksiklikleri
Antitrombim 3 eksikliği
Faktör 5 Leiden varlığı
Kanda homosistein artışı
Doğum kontrol hapları ve ilaçları
Kanserler
Özellikle genç kadınlardaki mezenterik ven trombozların %9-18’inin nedeni doğum kontrol haplarıdır.
HASTALARIN ŞİKAYET VE BULGULARI NASILDIR?
Hastaların barsak damar tıkanıklığının oluşma süresine gore şikayet ve bulguları değişiklik göstermektedir:
Mezenterik ven trombozu akut, subakut ve kronik olarak sınıflandırılır.
Akut mezenterik venöz tromboz şikayetleri aniden başlayan hastalardır, subakut form bağırsak gangreni olmaksızın birkaç gün veya hafta devam eden karın ağrısı olan hastalardır.
Kronik ven trombozu formu ise genellikle dalak ven ve portal ven tıkanıklığına bağlı olduğu gibi varis kanamaları şeklindeki istenmeyen yan etkileri ortaya çıkar.
Klinik belirtiler damar tıkanıklığının yaygınlığına, yerine ve kansız kalan bağırsak duvarının kalınlığına bağlıdır. Bağırsak kansızlığı barsak duvarının az bir kısmı olan mukoza ile sınırlı kalırsa klinik belirtiler karın ağrısı ve ishalden oluşur.
Transmural yani barsak duvarının tamamı kansız kalırsa, gastrointestinal kanama ile birlikte nekroz, yırtılma ve peritonit ile sonuçlanır. Trombozun yeri altta yatan temel sebep ile belirlenebilir. Karın içi sebeplerden dolayı oluşan trombozlarda kompresyon büyük damarlardan başlar ve daha sonra dış damarlara doğru ilerler.
TANI
Mezenterik ven trombozu tanısında fizik muayene ve rutin kan testleri genelde yardımcı olmaz. Yükselen serum laktat düzeyi ve metabolik asidoz varlığı barsak infarktı olan hastalarda görülür ve geç bir bulgudur. Anormal direk karın grafisi hastaların %50-75 inde vardır ancak bunların sadece %5 inde barsak iskemisi için spesifik bulgular vardır.
Direk karın grafisinde mukozal ödemin bir belirtisi olan “Thumbprintin,” görülebilir. Mezenterik ven tıkanıklığının bir sonucu olarak oluşan barsak infarktında portal vende veya barsak duvarında gaz (pnomatozis intestinalis) ve peritoneal alanda serbest hava görülebilir. Bu nedenle akut mezenterik ven trombozu düşünülen hastalarda baryum kontrastlı çalışmalarından kaçınılmalıdır.
Karın ultrason ile portal ven trombozu tanımlanabilir, bağırsaklardaki ödem ve karındaki asit gösterilebilir. Ancak renkli doppler ultrason ile dalak ve süperior mezenterik vendeki trombozun değerlendirilmesi bilgisayarlı tomografiye (CT) göre daha zordur. Bundan dolayı mezenterik ven trombozu şüphelenilen hastalarda CT tercih edilir. CT hastaların %90’ında tanıyı belirlemesine rağmen küçük mezenterik damarlardaki erken trombozları belirlemede daha az duyarlıdır. Genişlemiş barsak duvarını, barsaklarda gaz ve portal vende gaz CT’de izlenebilir ve bunlar geç bulgulardır. Retroperitoneal ve mezenter sistemdeki genişlemiş kollateraller birkaç haftadan daha uzun süren trombüsün olduğunun göstergesidir.
TEDAVİ
Günümüzde çoğu MVT hastalarında bağırsak istirahati ve yoğun kan sulandırıcı tedaviyi içeren tedavi önerilmektedir. Mezenter ven tıkanıklığı olan tüm hastalara cerrahi müdahale zorunlu değildir. Sadece peritoniti olan hastalar acil cerrahi gerektirir. Bu hastalar için gangren olmuş bağırsak bölümü ameliyat ile çıkarılır. Barsaklar ameliyat ile çıkarılmasındaki amaç mümkün olduğu kadar çok bağırsak korumaktır.
Damar içindeki pıhtıyı çıkarma işlemi (trombektomi) ise sadece taze ve yeni pıhtısı olan hastalara ve süperior mezentrik vene yapıldığında başarılı olunabilir. Çok yaygın akut venöz pıhtılı durumlarda trombektomi yapmak uygun değildir. Akut mezenterik ven trombozlarında atar damar spazm yaygın olduğu için cerrahi sırasında damar içi papaverin ve kan sulandırıcı kullanılır.